မဂၤလာပါ... ျဖဴစင္ၾကယ္ မွ ၾကိဳဆိုပါ၏...........

အမ်ိဳးသမီးမ်ားေသြးဆံုးျခင္း

အမ်ဳိးသမီးမ်ား ေသြးဆံုးျခင္း (Menopause) ဆိုသည္မွာ ပံုမွန္ရာသီေသြး အနည္းဆံုး (၁)ႏွစ္ထိ ရပ္ဆိုင္းသြားျခင္းကို ေခၚဆိုပါတယ္... မ်ားေသာအားျဖင့္ ေသြးဆံုးျခင္းဟာ အသက္ ၄၅ မွ ၅၅ ႏွစ္ အတြင္း ျဖစ္ေပၚေလ့႐ွိျပီး ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ ၅၁ ႏွစ္ျဖစ္ပါတယ္.. အခ်ဳိ႕ အမ်ဳိးသမီးမ်ားတြင္္ ေစာ၍ျဖစ္ေပၚတတ္ျပီး အခ်ဳိ႕မွာ ေနာက္က်တတ္ပါတယ္... အၾကမ္းဖ်င္းဆိုရပါက မိခင္၏ ေသြးဆံုးခ်ိန္နဲ႔လည္း တူညီတတ္ပါတယ္...

ေသြးဆံုးျခင္းဟာ ေရာဂါတစ္ခုမဟုတ္ပဲ အမ်ဳိးသမီးတိုင္း အခ်ိန္တန္လွ်င္ ၾကံဳေတြ႔ရမယ့္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ဇီဝကမၼ ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္တစ္ရပ္သာျဖစ္ပါတယ္... ေသြးဆံုးလွ်င္ ခႏၶာကိုယ္တြင္း႐ွိ မ်ုဳိးဥအိမ္ (Ovaries) လုပ္ငန္းမ်ား လံုးဝ ရပ္ဆိုင္း သြားျခင္းပဲျဖစ္ ပါတယ္... အမ်ဳိးသမီးမ်ား႐ွိ မ်ဳိးဥအိမ္ဟာ သားအိမ္၏ ေဘးတစ္ဖက္တစ္ခ်က္စီမွာ႐ွိျပီး အ႐ြယ္နဲ႔ ပံုသ႑ာန္ မွာ မက္မြန္သီးႏွင့္ ဆင္တူပါတယ္... မ်ဳိးဥအိမ္မွ လစဥ္ မမ်ဳိးဥ (ova) ထုတ္လုပ္ေပးျပီး မ,ေဟာ္မုန္း အီစထ႐ိုဂ်င္ (Estrogen) ကို ပံုမွန္ ထုတ္ေပးပါတယ္... အီစထ႐ိုဂ်င္ ေဟာ္မုန္းဟာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအတြက္ အေရးပါတဲ့ ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ဳိးျဖစ္ျပီး အမ်ဳိးသမီး သဘာဝ အခ်ဳိးအစား၊ လစဥ္ရာသီေသြးျဖစ္စဥ္၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္းတို႔တြင္ အီစထ႐ိုဂ်င္ က ထိန္းခ်ဳပ္ လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္... ဒါ့ျပင္ အီစထ႐ိုဂ်င္ က အ႐ိုးကို ပါးလႊာျခင္း မ႐ွိေအာင္လည္း ကာကြယ္ေပးပါတယ္...

ေရာဂါ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိး ေၾကာင့္ မ်ဳိးဥအိမ္ ႏွစ္ခု လံုး ျဖတ္ထုတ္ လိုက္ရ ပါက လည္း ခဲြစိတ္ မႈေၾကာင့္ ေသြးဆံုးျခင္း (Surgical Menopause) ျဖစ္ ေပၚေစပါတယ္.. လူအမ်ား ထင္မွတ္မွားတဲ့ အေၾကာင္း တစ္ခုကေတာ့ ေရာဂါ အေျခအေန တစ္ခုခု ေၾကာင့္ သားအိမ္ ထုတ္ရလွ်င္ ေသြးဆံုးျပီဟု ယူဆျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္... အမွန္မွာ သားအိမ္ခ်ည္း သက္သက္ ထုတ္ရျပီး မ်ဳိးဥအိမ္ က်န္႐ွိေနလွ်င္ ေသြးဆံုးျခင္း ျဖစ္စဥ္ မေရာက္႐ွိပဲ ရာသီေသြး မေပၚတာပဲ႐ွိပါတယ္... မ်ဳိးဥအိမ္မွ အီစထ႐ိုဂ်င္ ကို ဆက္လက္ ထုတ္ေပးေနလို႔ ေသြးဆံုးျခင္း လကၡဏာမ်ား မခံစားရပါ...

ေသြးဆံုး ျခင္းျဖစ္လွ်င္ ေပၚေပါက္လာမယ့္ လကၡဏာမ်ားမွာ

မ်က္ႏွာ နဲ႔ ခႏၶာ ကိုယ္ တစ္ခုလံုး ပူေႏြး ႐ွိန္းဖိန္းမႈ (Hot Flash) ျဖစ္ေပၚျခင္း

- ပူေႏြး ႐ွိန္းဖိန္းမႈဟာခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလံုး အထူးသျဖင့္ ေခါင္းနဲ႔ရင္ဘတ္မွာသိသိသာသာျဖစ္ေပၚတတ္ျပီး စကၠန္႔၃၀မွမိနစ္ အတန္ၾကာထိျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္.
ျပီးရင္ ေခၽြးထြက္လာတတ္ပါတယ္... ဒီလိုပူေႏြး႐ွိန္းဖိန္းျဖစ္မႈဟာ အမ်ဳိးသမီးမ်ားရဲ႕၄၀% ျဖစ္ေပၚတတ္ျပီး ျဖစ္ပြားသူအားလံုးရဲ႕၈၀%ဟာ၅ႏွစ္ၾကာထိဆက္လက္
ျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္... ၁၀%ခန္႔ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကသာ၁၀ႏွစ္ထိဒီလိုလကၡဏာ ႐ွိေနတတ္ပါတယ္... ဒီလိုျဖစ္ရတာကိုတိတိက်က် မသိေသးေပမယ့္ ခႏၶာ ကိုယ္မွ အီစထ႐ိုဂ်င္ထုတ္လုပ္မႈက်ဆင္းျခင္းေၾကာင့္ ေသြးတြင္းေဟာ္မုန္းနဲ႔ဇီဝဓာတုအနည္း အမ်ား မတည္ျငိမ္မႈ (Hormonal and Biochemical Fluctuations) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔႐ွိရပါတယ္...

ညပိုင္း ေခၽြးထြက္မႈ မ်ားလာျခင္း (Night Sweats)

-ေသြးဆံုး ျပီးသူမ်ားတြင္ညပိုင္းေခၽြးထြက္ျခင္းျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္.. ေခၽြးထြက္မ်ားတာေၾကာင့္အိပ္ယာမွ႐ုတ္တရက္ႏိုးလာတတ္ျပီးျပန္အိပ္ေပ်ာ္ရန္ ခက္ခဲတတ္ပါတယ္... ေနာက္ေန႔ ေန႔လည္ဖက္တြင္ေမာပန္း ႏြမ္းနယ္တတ္ပါတယ္...

ေယာနိလမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚျခင္း

ေသြးဆံုးျပီးေနာက္ေယာနိလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္နံရံတစ္သွ်ဴးမ်ားပါးလႊာေျခာက္ေသြ႔လာျပီးလိင္ဆက္ဆံရာတြင္အဆင္မေျပ
နာက်င္မႈေယာနိလမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္မလြယ္ကူလာျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္...

ဆီးလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚျခင္း

- ဆီးလမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္လည္းနံရံတစ္သွ်ဴးမ်ားပါးလႊာေျခာက္ေသြ႔လာျပီး ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္လြယ္ျခင္း၊ ဆီးမထိန္းႏိုင္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚတတ္
ပါတယ္....

စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲမႈ

အမ်ဳိးသမီး အမ်ားစုမွာ ေသြးဆံုး ျပီးေနာက္ စိတ္တို စိတ္ဆတ္ လြယ္ျခင္း၊ စိတ္အလို မက်မႈ မ်ားလာျခင္း၊ ေမာပန္း ႏံုးေခြ လာျခင္း၊ မွတ္ဥာဏ္ ပိုင္းဆိုင္ရာ အားနည္း မႈျဖစ္ လာျခင္း စတဲ့ စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲ မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚ လာတတ္ ပါတယ္.. ဒီလို ျဖစ္ရ တာဟာ ေဟာ္မုန္း ေျပာင္းလဲ မႈေၾကာင့္ ဆိုျပီး တိတိ က်က် ေျပာရ ခက္ပါတယ္... ေသြးဆံုး တာဟာ ဘဝ မွာ ေျပာင္းလဲ မႈတစ္ ခုအျဖစ္ ယူဆလို႔ စိုးရိမ္ ပူပန္ျပီး စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲ မႈမ်ား ျဖစ္ႏိုင္ ေၾကာင္း ေျပာဆို ထားပါတယ္...

ေသြးဆံုး ျပီးပါက အီစထ ႐ိုဂ်င္ ေလ်ာ့က် မႈေၾကာင့္ အ႐ိုးပြ ျခင္း (Osteoporosis) လည္း တျဖည္းျဖည္း ျဖစ္ေပၚ လာပါတယ္... အ႐ိုးပြ ျခင္းဟာ ျပင္ပ ေရာဂါ လကၡဏာ မျပသ ပဲ သာမန္ ထိခိုက္ မႈနဲ႔ပင္ အ႐ိုး က်ဳိးလြယ္ ႏိုင္ေသာ အေျခ အေန ႐ွိပါတယ္...

ေသြးဆံုး လကၡဏာ ခံစား ရမႈ မ်ားကို သက္သာ ေစရန္ ကုသမႈ နည္းလမ္း အမ်ဳိးမ်ဳိး တို႔ျဖင့္ သံုးစြဲ ရာမွ ၎ တို႔၏ အက်ဳိး အျပစ္ မ်ားကို ေဖာ္ျပ ေပးပါမယ္... ေဟာ္မုန္း အစား ထိုးကု သျခင္း (Hormone Replacement Therapy) နည္းလမ္း ဟာ ေသြးဆံုး လကၡဏာ မ်ား အလြန္ ပင္ သက္သာ ေကာင္းမြန္ တဲ့ အတြက္ အရင္ က က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ သံုးစြဲ ခဲ့ပါတယ္... အီစထ ႐ိုဂ်င္ တစ္မ်ဳိး တည္း ပါတဲ့ ကုသနည္း၊ အီစထ ရိုဂ်င္ နဲ႔ ပ႐ို ဂ်က္စ ထ႐ုန္း (Progesterone) ႏွစ္မ်ဳိး ပါတဲ့ ကုသနည္း ဆိုျပီး သံုးစဲြ ၾကပါတယ္... သံုးစဲြ သူ မ်ားစြာ ကို အခ်ိန္ ယူ ေလ့လာ ၾကည့္တဲ့ အခါ အီစထ ႐ိုဂ်င္ တစ္မ်ဳိး တည္း ပါတဲ့ ကုသ နည္း ကို သံုးစဲြ သူမ်ား ဟာ မသံုး စဲြသူ မ်ားထက္ ေလျဖတ္ ျခင္း နဲ႔ သားအိမ္ မထုတ္ ပဲ ႐ွိေန သူမ်ား မွာ သားအိမ္ ကင္ဆာ (Endometrial Carcinoma) ပိုမို ျဖစ္ပြား မႈ႐ွိ ေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါ တယ္... အီစထ ရိုဂ်င္ နဲ႔ ပ႐ို ဂ်က္စ ထ႐ုန္း ႏွစ္မ်ဳိး ပါတဲ့ ကုသနည္း သံုးစဲြ သူမ်ား မွာေတာ့ ႏွလံုး ေရာဂါ၊ ေလျဖတ္ ေရာဂါ နဲ႔ ရင္သား ကင္ဆာ ျဖစ္ပြား မႈမ်ား ေၾကာင္း ေလ့လာ ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္း ကုသ မႈ ခံယူ သူမ်ား အေန ျဖင့္ မခံ ယူမီ ေဆးစစ္ ေဆးမႈ ကို ေသခ်ာ စြာ ျပဳလုပ္ ရန္ လိုအပ္ ျပီး ေဆး ပမာ ဏ ကိုလည္း အနည္း ဆံုး နဲ႔ အခ်ိန္ အနည္း ဆံုး သံုးစဲြ သင့္ ပါတယ္...

သေႏၶ တားေဆး ကဒ္ မ်ားကို လည္း ေသြးမ ဆံုးမီ ေသြးဆင္း မမွန္ မႈန႔ဲ ေသြးဆံုး လကၡ ဏာမ်ား သက္သာ ေစရန္ အတြက္ သံုးစဲြ ၾကပါ တယ္... ေဆးကဒ္ သံုးျခင္း ျဖင့္ ပူေႏြး ႐ွိန္းဖိန္း မႈ ေသြးဆံုး လကၡ ဏာကို သက္သာ ေစသလို သေႏၶ ကိုလည္း တားျပီး ျဖစ္ေစ ပါတယ္... အခု ေနာက္ပိုင္း မွာေတာ့ ေယာနိ တြင္းသို႔ အီစထ ႐ိုဂ်င္ ေဆးကြင္း၊ ေဆးျပား နဲ႔ လိမ္းေဆး တို႔ကို တိုက္႐ိုက္ ထည့္သြင္း သုတ္လိမ္း သံုးစဲြ ၾကပါတယ္...

ေနာက္ တစ္မ်ဳိး ကေတာ့ ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း ႐ွိ အီစထ ႐ိုဂ်င္ နဲ႔ ဓာတု ဖြဲ႔စည္း ပံု၊ အာနိ သင္ပါ တူညီ ျပီး အပင္ မ်ားတြင္ ေတြ႔ရ တဲ့ ဖိုင္တို အီစထ ႐ိုဂ်င္ (Phytoestrogens) မ်ားပင္ ျဖစ္ပါတယ္... ဒါေပမယ့္ အီစထ ႐ိုဂ်င္ အာနိ သင္ခ်င္း ႏိႈင္းယွဥ္ ပါက လြန္စြာ နည္းပါး ပါတယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ ရင္သား ကင္ဆာ ခံစား ရသူ မ်ား၊ အီစထ ႐ိုဂ်င္ သံုးစဲြ ရန္ မသင့္ ေတာ္သူ မ်ား သဘာဝ ဖိုင္တို အီစထ ႐ိုဂ်င္ ပါဝင္ တဲ့ အစား အစာ မ်ားကို စားသံုး ျခင္းျဖင့္ ေသြးဆံုး လကၡဏာ မ်ားကို သက္သာ ေစႏိုင္ ပါတယ္... ဖိုင္တို အီစထ ႐ိုဂ်င္ ပါဝင္ တဲ့ အစား အစာ မ်ားက ေတာ့ ပဲပုတ္၊ ကုလားပဲ၊ ပဲနီေလး အစ ႐ွိသျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္... လကၡဏာ မ်ားကို မ်ားစြာ မသက္သာ ေစေသာ္လည္း ဗိုက္တာ မင္အီး တစ္ေန႔ ၄၀၀ ယူနစ္ ထက္ မပို ေစပဲ သံုးစြဲ ႏိုင္ပါတယ္...

အျခား ေဆးဝါး မ်ားျဖစ္တဲ့ Antidepressants (SSRIs) ေဆးမ်ား ဟာလည္း ပူေႏြး ႐ွိန္းဖိန္း ျဖစ္ပြား မႈကို အမ်ဳိးသမီး ၆၀ % ခန္႔တြင္ သက္သာမႈ႐ွိေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရပါတယ္... ၎ ေဆးမ်ားမွာ Citalopram (Celexa, Citopam), Venlafaxine (Effexor), Fluoxetine (Prozac), Paroxetine (Paxil) စသည့္ ေဆးမ်ားျဖစ္ပါတယ္... Anti-seizure drug {Gabapentin (Gabantin, Neurontin)}, Anti-hypertensive drug {Clonidine (Catapres)} ေဆးမ်ားဟာလည္း ပူေႏြး ႐ွိန္းဖိန္းမႈကို သက္သာေစဘို႔ ဆရာဝန္ရဲ႕ ၾကီးၾကပ္ ညႊန္ၾကားမႈနဲ႔ သံုးစဲြ ႏိုင္ပါတယ္... ေဆးဖက္ဝင္ အပင္မ်ားမွ ေဖာ္စပ္ထားတဲ့ Black Cohosh ေဆးကိုလည္း ဥေရာပ နဲ႔ အေမရိကတြင္ လူၾကိဳက္မ်ား သံုးစဲြလ်က္ ႐ွိျပီး ပူေႏြး ႐ွိန္းဖိန္းမႈကို သက္သာေစပါတယ္...

ေသြးဆံုးျပီးလွ်င္ အ႐ိုး ပါးလႊာမႈ ျဖစ္ပြားလာသျဖင့္ ကယ္လ္စီယမ္၊ ဗိုက္တာမင္ဒီ ပါတဲ့ အစား အစာ မ်ား စားသံုး ရပါမယ္.. အစာတြင္ ၎ဓာတ္မ်ား မလံုေလာက္ပါက ကယ္လ္စီယမ္၊ ဗိုက္တာမင္ဒီ ပါတဲ့ ေဆးကို သံုးစြဲ ႏိုင္ပါတယ္... အ႐ိုး ပါးလႊာမႈ ေလ်ာ့နည္းေစရန္ အ႐ိုးသန္မာေစရန္ Alendronate (Denfos), Risedronate (Actonel), Ibandronate (Boniva), Calcitonin (Calcimar), Teriparatide (Forteo) စသည့္ ေဆးမ်ားကို ဆရာဝန္ ညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း သံုးစြဲ ႏိုင္ပါတယ္... ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္း၊ အရက္ေသာက္သံုးမႈ ေလွ်ာ့ခ် ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ ေလ့က်င့္ ခန္း မွန္မွန္ ျပဳလုပ္ ျခင္း၊ အာဟာရ ျပည့္ဝေအာင္ စားသံုးျခင္းစသည့္ ေနထိုင္ စားသံုးမႈပံုစံျဖင့္ ေနသင့္ေၾကာင္း ေရးသားလိုက္ရပါတယ္...

အားလံုး ရန္သူမ်ဳိးငါးပါး နဲ႔ ေဘးဘယာ အေပါင္းမွ ကင္းေဝးႏိုင္ပါေစ...။
Medical Education blog မွအမ်ိဳးသမီးမ်ားသိရွိႏိုင္ရန္ ျပန္လည္မွ်ေ၀ပါသည္.........